Δύσπιστοι Πολίτες και Κράτος

Η καχυποψία των πολιτών απέναντι στο Κράτος τους δεν είναι ελληνική πρωτοτυπία. Ο Μπόρχες στο δοκίμιο Ο Κακόμοιρος ο Ατομικισμός μας [1] παρατηρεί για τους Αργεντινούς (με τους οποίους φαίνεται πως έχουμε αρκετά κοινά, π.χ δες εδώ):

Ο Αργεντινός, αντίθετα με τους Βορειοαμερικάνους και όλους σχεδόν τους Ευρωπαίους, δεν ταυτίζεται με το Κράτος. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην περίσταση ότι, σε τούτη τη χώρα, οι κυβερνήσεις είναι συνήθως χείριστες, ή στο γενικότερο γεγονός ότι το Κράτος είναι μια αδιανόητη αφηρημένη έννοια. (Το Κράτος είναι απρόσωπο•για τον Αργεντινό η μόνη νοητή σχέση είναι η προσωπική. Γι' αυτό και δεν θεωρεί έγκλημα την κλοπή δημοσίου χρήματος.) Ένα είναι βέβαιο:ο Αργεντινός δεν είναι πολίτης•είναι άτομο.

[...]

Ο Ευρωπαίος και ο Βορειοαμερικάνος θεωρούν ότι ένα βιβλίο που πήρε κάποιο βραβείο, δεν μπορεί παρά να είναι καλό•ο Αργεντινός παραδέχεται ότι, παρά το βραβείο, μπορεί και να μην είναι κακό. Γενικά, ο Αργεντινός δυσπιστεί στις περιστάσεις.


Η ομοιότητα με τα δικά μας, προφανής. Η ελληνική ιδιαιτερότητα ενδεχομένως έγκειται στην σχιζοφρενική στάση υπονόμευσης-εξάρτησης των πολιτών/ατόμων προς το Κράτος. Το να δυσπιστεί μια κοινωνία απέναντι στο Κράτος (ειδικά όταν αυτό συστηματικά αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες της) είναι αναμενόμενο. Κατανοητό είναι, επίσης, η δυσπιστία αυτή να οδηγεί στην υπονόμευση (φοροδιαφυγή, καταπάτηση δημοσίων εκτάσεων, βανδαλισμούς δημοσίων χώρων κλπ.). Το παράδοξο όμως είναι όταν, ταυτόχρονα με τα παραπάνω, η κοινωνία θεωρεί το επάρατο αυτό Κράτος ως κύριο τροφό της και προσδοκά από αυτό διορισμούς, συνεταιρισμούς, χορηγίες και business (ειδικά τότε που λεφτά υπήρχαν).

Το να αντιλαμβάνεται κανείς το Κράτος σαν κακό λύκο είναι πρόβλημα. Το ίδιο και να βλέπει σε αυτό μια ζουμερή αγελάδα έτοιμη για άρμεγμα. Και τα δύο μαζί είναι παράνοια.



[1] Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Δοκίμια, μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα