Friday, May 25, 2012

Η Κατάρα του Αλκιβιάδη

Έγραφε το 1997 ο ασύγκριτος Μάριος Πλωρίτης σε άρθρο του στο «ΒΗΜΑ»:

[...] Την ώρα της μοιραίας εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία που ο ίδιος είχε υποκινήσει [ο Αλκιβιάδης] , εκείνος ο πιο αμφιλεγόμενος και «χαρισματικός» αρχαίος πολιτικός, κατηγορήθηκε για ιεροσυλία και, αντί να γυρίσει στην Αθήνα και ν' απολογηθεί, κατέφυγε στους «αιώνιους» αντιπάλους της πατρίδας του, τους Σπαρτιάτες. Οπου και έγινε «λακωνικότερος των Λακώνων», δίνοντάς τους πολύτιμες πληροφορίες και συμβουλές για τον πόλεμο κατά της πατρίδας του ενώ, παρεμπιπτόντως, «αποπλανούσε» στα κρυφά τη γυναίκα του βασιλιά Αγι, αφήνοντάς την και έγκυο...

Αλλά δεν άργησε να προδώσει και τους καινούργιους «φίλους» του και, δραπετεύοντας απ' τις όχθες του Ευρώτα, βρήκε άσυλο στον πέρση σατράπη Τισαφέρνη. Με αντάλλαγμα τι άλλο; συμβουλές εναντίον και των δύο Ελλήνων αντιμάχων, της Σπάρτης ου μην αλλά και της Αθήνας!

«Συμβούλευε, λέει ο Θουκυδίδης, τον Τισαφέρνη να μη βιαστεί να τελειώσει τον (πελοποννησιακό) πόλεμο, να μη φέρει τα φοινικικά πλοία που ετοίμαζε (για τους Σπαρτιάτες), ούτε να προσφέρει χρήματα για περισσότερους Ελληνες μισθοφόρους. Και τούτο για να μη δώσει στον έναν αντίπαλο (τη Σπάρτη) την κυριαρχία και στη στεριά και στη θάλασσα. Αλλ' αντίθετα, ν' αφήσει την κυριαρχία μοιρασμένη στους δυο αντιπάλους (στην Αθήνα τη θάλασσα, στη Σπάρτη την ξηρά), ώστε να μπορεί ο πέρσης βασιλιάς (ο Δαρείος Β'), όταν τον ενοχλεί ο ένας τους, να ξεσηκώνει τον άλλον εναντίον του» (... «έχειν δ' αμφοτέρους εάν δίχα την αρχήν, και βασιλεί εξείναι αεί επί τους αυτούς λυπηρούς τους ετέρους επάγειν»).
«Αν όμως, συνέχιζε τη συλλογιστική του ο Αλκιβιάδης, ο ένας απ' τους δυο έχει την απόλυτη κυριαρχία στην ξηρά και τη θάλασσα, τότε ο βασιλιάς δεν θα έβρισκε συμμάχους για να γκρεμίσει αυτή τη μεγάλη δύναμη, εκτός αν αποφάσιζε ν' αναλάβει μόνος του τον αγώνα εναντίον της, με μεγάλα έξοδα και κινδύνους. Το πιο απλό, συμπέραινε ο συμβουλάτορας, το πιο οικονομικό και το πιο σίγουρο, θα ήταν ν' αφήσει τους Ελληνες ν' αφανίζονται αναμεταξύ τους» («Ευτελέστερον δε τάδ' είναι βραχεί μορίω της δαπάνης και άμα της μεθ' εαυτού ασφαλείας, αυτούς περί εαυτούς τους Ελληνας κατατρίψαι»). [...]


Λες και τα λόγια του Αλκιβιάδη πλανώνται από τότε, σαν κατάρα, πάνω από τα κεφάλια μας. Κατάρα που ποτέ δεν μπορέσαμε να εξορκίσουμε. Αναρωτιέμαι, ποιός τρομερός εχθρός, ποιά φοβερή απειλή θα ήταν ικανή να κάνει τους έλληνες να ομονοήσουν, να συστρατευθούν για το κοινό καλό; Υπάρχει τρόμος αρκετά μεγάλος για να πετύχει αυτό το θαύμα;

Ακόμα και τώρα που:
- η χρεοκοπία της χώρας είναι βέβαιη και το μόνο που αναζητείται είναι η ονομασία που θα της δωθεί,
- το κέντρο της Αθήνας έχει μετατραπεί σε γκέτο έχοντας γίνει πιό επικίνδυνο και από τις φαβέλες της Λατινικής Αμερικής,
- που η λέξη «Έλληνας» στο εξωτερικό προκαλεί μειδίασμα ή οίκτο,
- που σχεδόν άπαντες συμφωνούν, ότι η Κρίση που μας σαρώνει δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά καθολική και δομική: Κρίση παιδείας, Κρίση πολιτική, κοινωνική και ό,τι ακόμα προστεθεί υπερβολή δεν θα είναι,
ακόμα και τώρα που συμβαίνουν όλα αυτά, και πολλά άλλα ακόμα, που επιβεβαιώνουν την ολική κατάρρευση του σαθρού μας συστήματος με αποτέλεσμα να απειλείται η ίδια μας η υπόσταση ως ανεπτυγμένη κοινωνία, ακόμα και τώρα οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις αρνούνται και να διανουθούν την πιθανότητα ουσιαστικής συνεργασίας. Αν όχι τώρα, πότε λοιπόν;

Τι από τα παρακάτω συμβαίνει;
α) Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει το μέγεθος της απειλής;
β) Θεωρούμε ότι η φυλή μας ολοκλήρωσε τον ιστορικό της κύκλο και περιμένουμε καρτερικά το τέλος;
γ) Η στάση του Αλκιβιάδη αποτελεί το αρχέτυπο της ελληνικού «τρόπου»: Εγώ να βολευτώ και οι άλλοι ας κόψουν τον λαιμό τους, και τα περί πατριωτισμού είναι ένας ακόμα μύθος της ευφάνταστης μυθολογίας μας;

Thursday, May 24, 2012

Cartier-Bresson και Edward Hopper

Ο Henri Cartier-Bresson είναι, ίσως, ο φωτογράφος που συνέβαλε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον στο να αναγνωριστεί ένα μηχανικό μέσο, όπως είναι η φωτογραφία, σαν μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης. Από μικρός ήθελε να γίνει ζωγράφος και όταν έφτασε σε μεγάλη ηλικία και εγκατέλειψε την φωτογραφική μηχανή, έπιασε τα πινέλα και άρχισε να ζωγραφίζει. Βλέποντας τις φωτογραφίες του, πολλές από αυτές μοιάζουν σαν πίνακες ζωγραφικής. Ένας φωτογράφος που ζωγράφιζε πάνω στο φιλμ.












Την αντίστροφη διαδρομή, έχω την αίσθηση, ακολουθεί το έργο του ζωγράφου Edward Hopper. Tα θέματα του είναι κατεξοχήν φωτογραφικά και η τεχνοτροπία του υπογραμμίζει την αναφορά στη φωτογραφική τέχνη. Ένας ζωγράφος που φωτογράφιζε πάνω στον καμβά.












Friday, May 11, 2012

Τέλος Μεταπολίτευσης, my ass!

ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, τα σύμβολα του πολιτικού συστήματος που κυριαρχούσε για δεκαετίες, καταποντίστηκαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι μαζί τους ανατράπηκε και ο τρόπος με τον οποίο ψηφοφόροι και κόμματα προσεγγίζουν το ζήτημα των εκλογών και της πολιτικής γενικότερα.
Ποιά ήταν ως τώρα τα κύρια χαρακτηριστικά της προσέγγισης μας;
- O συναισθηματισμός, το πάθος, η οπαδική συμπεριφορά απέναντι σε απόψεις, κόμματα και πολιτικούς. Συμφωνούμε όλοι ότι η ψήφος μας, αυτή τη φορά, ήταν πρωτίστως εκδήλωση οργής. Η οργή εξάπτει τα πάθη και παραμερίζει τη λογική, άρα και πάλι αντιμετωπίσαμε ζητήματα που μόνο ο ορθολογισμός μπορεί να διαχειριστεί με το συναίσθημα.
- Η επιρρέπεια στον λαικισμό των δημαγωγών. Η γοητεία εκείνων που μας λένε όσα θέλουμε να ακούσουμε (και σχεδόν ποτέ την αλήθεια) ανέκαθεν μας σαγήνευε (βλ. φαινόμενο Ανδρέας Παπανδρέου). Όσοι μας κανάκεψαν, ρίχνοντας το ανάθεμα της κρίσης στους άλλους (ευρωπαίους, γερμανούς, αμερικάνους, εβραίους, λαθρομετανάστες, αλλόθρησκους) επιβραβεύθηκαν γενναιόδωρα.
- Η απροθυμία των κομμάτων και των ηγετών τους να συζητήσουν, να συνενοηθούν και εν τέλει να συνεργαστούν, ακόμα και όταν το ιδεολογικό τους υπόβαθρο είναι παραπλήσιο. Με την στερεοτυπική ατάκα, «στην Ελλάδα δεν υπάρχει κουλτούρα συνεργασίας» ερμηνεύουμε τα αδιανόητα, δικαιολογούμε τα παράλογα. Τι συνέβει αυτή τη φορά; Ακόμα και τα μοντέρνα ιντερνετικά κινηματάκια του 1,5%-2%, που ευαγγελίζονται ένα νέο τρόπο σκέψης, δεν χάνουν ευκαιρία να επαναλάβουν την χιλιοειπωμένη επωδό «ΔΕΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΑΣΤΕ». [Η αναπάντεχη εξαίρεση του κανόνα: το “Μαρξιστικό-Λενινιστικό ΚΚΕ” και το “ΚΚΕ Μαρξιστικό-Λενινιστικό”, ύστερα από δεκαετίες άκαρπων διαβουλεύσεων κατόρθωσαν να συμβιβάσουν τις ιδεολογικές διαφορές τους και να συνασπιστούν! Για συγχώνευση, βέβαια, ούτε λόγος...]

Αν κάτι άλλαξε σε αυτές τις εκλογές είναι ότι, κατά πάσα πιθανότητα, ελαχιστοποιήθηκαν οι ρουσφετολογικές ψήφοι. Και αυτό όμως συνέβει γιατί η κρίση στέρησε από κόμματα και ψηφοφόρους το αντικείμενο της συναλλαγής και όχι γιατί αντιλήφθηκαν τα ολέθρια αποτελέσματα της.

Πρέπει να αναγνωρίσουμε δύο πολύ σημαντικά ελαφρυντικά στον κόσμο. Πρώτον, η αλλαγή του τρόπου σκέψης είναι μια αργή διαδικασία, και προφανώς 24 μήνες οικονομικής κρίσης δεν αρκούν για να διορθώσουν τις στρεβλές αντιλήψεις περί πολιτικής που συσσωρεύονται για γενεές επί γενεών. Δεύτερον, δεν προσφέρθηκε στο εκλογικό σώμα μια νέα, ορθολογική και πειστική πρόταση. Το κρίσιμο (αν και θεωρητικό προς το παρόν) ερώτημα είναι: όταν υπάρξει μια τέτοια πρόταση, θα είναι σε θέση η κοινωνία να την αντιληφθεί και να την στηρίξει;

Thursday, May 10, 2012

Τα Χρυσά Αυγά του φιδιού

Αυτές οι εκλογές, οι πρώτες μ.Κ (μετά Κρίσης), αν και απέτυχαν να βγάλουν κυβέρνηση, έδωσαν στους Έλληνες ψηφοφόρους τη δυνατότητα να λύσουν ένα γρίφο που για δεκαετίες απασχολούσε την παγκόσμια διανόηση και επίσης μας έφεραν κοντύτερα στο να απαντήσουμε ένα καυτό ερώτημα γιά την Ελλάδα.

Ο γρίφος: πως κατάφερε ο Χίτλερ και τα παλικάρια του να ξεγελάσουν ένα ολόκληρο λαό; Πολύ απλά, απάντησε ο έλληνας ψηφοφόρος: μια οικονομική κρίση, ένας εύκολος στόχος (Εβραίοι, λαθρομετανάστες), μπόλικη οργή, η απουσία μιας ψύχραιμης και πειστικής πρότασης και τσουπ! Κοντά μισό εκατομμύριο Έλληνες έκριναν ότι η καλύτερη απάντηση στα προβλήματά τους είναι οι φουσκωτοί θαυμαστές του Αδόλφου. Σκεφθείτε αυτό: η κρίση να μην είχε πέσει στα κεφάλια μας πριν από μόλις δύο χρόνια, αλλά να σερνόταν για χρόνια και να ήταν πολύ σκληρότερη από αυτή που βιώνουμε (όπως συνέβει στη Γερμανία του Μεσοπολέμου), η Ελλάδα να μην είχε 10 εκ. ψυχές αλλά να ήταν μια μεγάλη χώρα στην καρδιά της Ευρώπης, οπότε ο Μιχαλολιάκος να μπορούσε με τρόπο πειστικό να προτείνει στο προεκλογικό του «πρόγραμμα» την «αναγκαστική απαλλοτρίωση» όσων μας έχουν «κλέψει» ( οι τράπεζες, οι τοκογλύφοι, οι κατώτερες φυλές, οι πάσης φύσεως εχθροί κλπ), με τα τανκς αν χρειαστεί. Πολύ φοβάμαι ότι σε τέτοιες συνθήκες το 7% θα ήταν πολύ κοντά στο 44% που χτύπησαν οι Ναζί το 1933!
Διαβάζω και ακούω παντού την άποψη ότι αυτό το 7% στην Χρυσή Αυγή ήταν ψήφος οργής και ότι σύντομα ο κόσμος θα καταλάβει τι ψήφισε και στις επόμενες εκλογές το σφάλμα θα διορθωθεί. Δεν ξέρω από που πηγάζει αυτή η αισιοδοξία και φοβάμαι ότι για άλλη μια φορά μπερδεύουμε την επιθυμία μας με την πραγματικότητα. Ναι, θα θέλαμε να είναι αυτή η εξέλιξη, αλλά αυτό δεν προκύπτει από τα δεδομένα. Κατ’αρχήν οι συνθήκες που έχουν προκαλέσει την οργή (ειδικά οι οικονομικές) δεν προβλέπεται να ανατραπούν- σίγουρα όχι σύντομα και σε καμία περίπτωση πριν τις επόμενες εκλογές. Δεύτερον, η Χρυσή Αυγή υφίσταται πολλά χρόνια και δεν είναι δυνατόν όλοι αυτοί που την ψήφισαν να μην γνώριζαν περί τίνος πρόκειται. Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ψηφοφόρων της προέρχεται από τη νεολαία που αφενός είναι πιο εξοικιωμένη με το internet (και συνεπώς μπορούσε εύκολα να μάθει τι εστί Χ.Α) και αφετέρου είναι πιο αποστασιοποιημένη χρονικά από τα έργα και τις ημέρες του ναζισμού (άρα οι άμυνες της είναι ασθενείς).
Υπερβολές; Ίσως. Μέχρι να βεβαιωθούμε όμως ότι η σκύλα του ναζισμού, του φανατισμού και του μίσους δεν θα γεννήσει και άλλους μπάσταρδους (που έλεγε και ο Μπρεχτ), καλύτερα να υπερβάλουμε παρά να εφησυχάζουμε θεωρώντας τη σοφία του λαού δεδομένη!

Με ένα εκλογικό αποτέλεσμα που αποκλείει κάθε πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης με κάποια λογική συνέπεια (δηλ. κάποιου συνασπισμού δυνάμεων με ένα μίνιμουμ κοινών αναφορών), μάλλον πλησιάζουμε πολύ κοντά στο να απαντήσουμε το κυρίαρχο ερώτημα των καιρών: είναι η χρεοκοπία και η δραχμή τόσο καταστροφικές προοπτικές όσο μας περιγράφουν; Θα δούμε όντως σκηνές Αποκάλυψης; Ή όλα αυτά είναι μια εκφοβιστική μπλόφα των ΜΜΕ και των συμφερόντων που εκπροσωπούν; Όπως όλα δείχνουν, σύντομα η απορία μας θα λυθεί!
Αν μη τι άλλο εκείνη η ηλιόλουστη Κυριακή του Μαίου μπορεί να αποδειχθεί άκρως διαδακτική.