Henry T. Thoreau , "Walden"

Το 1845, ο αμερικάνος συγγραφέας Henry T. Thoreau εγκαθίσται σε μια μικρή καλύβα που έφτιαξε μόνος του, στις όχθες της λίμνης Walden. Ζει εκεί για δύο χρόνια, με ελάχιστα μέσα και κρατάει σημειώσεις για την εμπειρία του, που αργότερα θα αποτελέσουν το υλικό για το βιβλίο του “Walden ή Η ζωή στο δάσος“ (Εκδόσεις Κέδρος). Το βιβλίο αυτό ενέπνευσε τον ήρωα της ταινίας "Into the Wild" να ξεκινήσει την μοιραία περιπέτεια του.

Ανάμεσα σε μακροσκελείς περιγραφές, πλήρεις φυσιολατρικού λυρισμού, ανακαλύπτει κανείς διάσπαρτες λαμπρές σκέψεις του συγγραφέα. Εάν ενάμισυ αιώνα πριν οι προβληματισμοί του Θορώ όσον αφορά τις παρενέργειες του βιομηχανικού-καπιταλιστικού κόσμου που τότε έπαιρνε σχήμα, ήταν διορατικοί -αν όχι προφητικοί- σήμερα η αντιμετώπιση τους είναι θέμα επιβίωσης. Επιβίωσης του πλανήτη από την ανθρώπινη απληστία, επιβίωσης του είδους από την αυτοκαταστροφική του υστερία και τέλος επιβίωσης της τωρινής, αλλά κυρίως των επόμενων γεννεών, από την κατάθλιψη στην οποία μέρα τη μέρα βαθύτερα βουλιάζουμε.

Σαν αναγνώστης στον 21ο αιώνα θα προτιμούσα οι συλλογισμοί αυτοί να ήταν περισσότερο ανεπτυγμένοι, κατά προτίμηση σε βάρος των πλεονάζοντων νατουραλιστικών περιγραφών. Αλλά ας μην είμαστε πλεονέκτες και ας ακούσουμε την προειδοποιητική φωνή από το παρελθόν.

Σταχυολογώ μερικά αποσπάσματα που βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα:

- "Το κόστος του αντικειμένου δεν είναι παρά αυτό που εγώ ονομάζω "ποσό της ζωής" το οποίο απαιτείται ως αντάλλαγμα για το αντικείμενο αυτό". Στη συνέχεια υπολογίζει οτι για ένα μέτριο σπίτι στη γειτονιά του (που τότε στοίχιζε 800 δολάρια), ένας εργάτης θα χρειαστεί να "ξοδέψει" τουλάχιστον την μισή του ζωή δουλεύοντας για να το αγοράσει.

Να ένας ενδιαφέρων τρόπος να υπολογίσουμε πόσο μας στοιχίζει η αγορά ενός αντικειμένου. Υπολογίζοντας τον αναντικατάστατο χρόνο πολύτιμης ζωής που θα απαιτηθεί να σπαταλήσουμε δουλεύοντας ώστε να συγκεντρώσουμε τα χρήματα για να το αποκτήσουμε, ίσως να έχουμε καλύτερη αντίληψη του αν το συγκεκριμένο αντικείμενο αξίζει τον κόπο (και τον χρόνο).

- «Ποτέ δεν είναι αργά για να αποτινάξουμε τις προκαταλήψεις μας. Κανένας τρόπος σκέψης ή πραξης, όσο αρχαίος και αν είναι, δεν μπορεί να είναι αξιόπιστος χωρίς αποδείξεις. [...] Εκείνο που οι γέροι σου λένε πως δεν μπορείς να κάνεις, μόλις προσπαθήσεις, ανακαλύπτεις πως μπορείς.»

- «Οι περισσότερες από τις πολυτέλειες και πολλές από τις λεγόμενες ανέσεις όχι μόνο δεν είναι αναντικατάστατες, αλλά αποτελούν και εμπόδια στην εξύψωση του ανθρώπου. Στην ιστορία του ανθρώπου, η ζωή των σοφότερων ήταν πάντα πιο απλή και πιο λιτή ακόμα και από τους πιο φτωχούς. [...]
Κανείς δεν μπορεί να γίνει αντικειμενικός και σοφός στοχαστής της ανθρώπινης ζωής παρά μόνο από το παρατηρητήριο το οποίο θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ‘εθελουσία ένδεια’. [...]
Μπορεί να υπάρχουν σήμερα καθηγητές φιλοσοφίας, όμως δεν υπάρχουν φιλόσοφοι.»

- «Σκέφτομαι ακόμα εκείνη την τάξη τη φαινομενικά πλούσια, που όμως στην πραγματικότητα είναι η πιο φτωχή απ' όλες: την τάξη που την αποτελούν οι άνθρωποι εκείνοι που έχουν συσσωρεύσει άχρηστα πράγματα, που όμως δεν ξέρουν πώς να τα χρησιμοποιoύν, ούτε και μπορούν να τα ξεφορτωθούν, και με τον τρόπο αυτό σφυρηλατούν οι ίδιοι σιγά σιγά του κρίκους της χρυσής ή ασημένιας αλυσίδας που τους κρατά δεμένους.»

- «Μακροπρόθεσμα, ο άνθρπωπος δεν πετυχαίνει παρά εκείνο το οποίο έχει στοχεύσει. Καλά θα έκανε, επομένως, να στοχεύσει κάτι που βρίσκεται ψηλά, ακόμα και αν με την πρώτη αποτύχει.»

- «[...] επιθυμώ να υπάρχουν στον κόσμο όσο το δυνατόν περισσότεροι διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι. Θα ήθελα ο καθένας να ψάξει με μεγάλη προσοχή και να βρεί τον τρόπο με τον οποίο θα ήθελε να ζήσει εκείνος και όχι ο πατέρας του, η μητέρα του ή ο γείτονάς του.»

- «Πιστεύω πως ο λόγος που ζούμε μια τόσο ευτελή ζωή είναι ότι η αντίληψη μας δεν φτάνει κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Νομίζουμε πως ότι φαίνεται, αυτό είναι.»

- « Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μάθει να διαβάζουν μόνο για να χαλαρώνουν. Όμως για την ανάγνωση ως ευγενή διανοητική άσκηση γνωρίζουν ελάχιστα ή τίποτε. Κι όμως, αυτή μόνο είναι ανάγνωση με την υψηλή έννοια: όχι εκείνη που μας νανουρίζει, αλλά εκείνη που για να την πετύχουμε πρέπει να σταθούμε στα ακροδάκτυλα μας και να της αφιερώσουμε τις πιο δραστήριες και φωτισμένες ώρες μας. [...]
Οι περισσότεροι άνθρωποι [...] φυτοζωούν και χαραμίζουν τις πνευματικές τους ικανότητες σε αυτό που αποκαλείται ‘εύκολο διάβασμα’».

- « Με την ποταπή συνήθεια να θεωρούμε τη γη περιουσία, συνήθεια από την οποία δεν γλιτώνει κανείς μας, παραμορφώνουμε το περιβάλλον, υποβαθμίζουμε την γεωργία μαζί με τους εαυτούς μας. Δεν γνωρίζουμε τη Φύση παρά μόνο ως ληστές.»

- «Η Φύση δεν έχει κανέναν ανθρώπινο κάτοικο που να την εκτιμά στ’αλήθεια. Ευημερεί μόνο όταν όταν είναι μονάχη, μακριά από τα χωριά και τις πόλεις όπου κατοικούν οι άνθρωποι. Μιλάτε για τον παράδεισο, όμως ντροπιάζετε την γη.»

- « Μην αφήσεις τον βιοπορισμό να γίνει δουλειά, αλλά φρόντισε να είναι για σένα πάντα διασκέδαση. Απολάμβανε τη γη, χωρίς να την κατέχεις. Οι άνθρωποι είναι αυτό που είναι επειδή τους λείπουν η τόλμη και η πίστη:πουλάνε και αγοράζουν και περνούν τις ζωές τους σαν είλωτες. [...] Κάθε μέρα θα έπρεπε να γυρίζουμε σπίτια μας από μακρυά, από περιπέτειες και κινδύνους και νέες ανακαλύψεις, με νέες εμπειρίες και νέο χαρακτήρα.»

- «Βρίσκω μέσα μου ένα ένστικτο που με σπρώχνει προς την πνευματική ζωή και ένα άλλο που με σπρώχνει προς μια ζωή πρωτόγονη, οργιαστική και άγρια. Τα αντικρίζω και τα δύο με ευλάβεια.»