Saturday, October 5, 2013

Ο Τολστόι και το Νόημα της Ύπαρξης

Ως τώρα ήξερα ότι υπάρχουν καλά βιβλία και κακά βιβλία.

Μόλις τελείωσα ένα βιβλίο που δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Το «Μια Εξομολόγηση» του Τολστόι είναι αξιολάτρευτο.

Ο συγγραφέας γύρω στα πενήντα του χρόνια έχει ό,τι μπορεί να ονειρευτεί άνθρωπος: χρήμα, δόξα, οικογένεια, έχει γράψει αριστουργήματα, έχει ερωτευθεί παράφορα, έχει ιδρύσει σχολεία, έχει ταξιδέψει, όταν όμως έρχεται αντιμέτωπος με το αμείλικτο ερώτημα του νοήματος της ζωής («Τι είμαι;», «Γιατί ζω;», «Τι θα βγει από αυτό που κάνω σήμερα, ή αυτό που θα κάνω αύριο; Τι θα βγει από ολόκληρη τη ζωή μου;») καταρρέει. Όλα όσα έχει πετύχει στη ζωή του μοιάζουν ανούσια εφόσον θα πεθάνει και εκείνος, και τα παιδιά του και οι αναγνώστες των βιβλίων του. Μόνο η αυτοκτονία μοιάζει λογική διέξοδος.

Έχοντας απορρίψει την θρησκεία από τα νεανικά του χρόνια και έχοντας δοκιμάσει τον ευδαιμονισμό χωρίς να βρει παρηγοριά, στράφηκε στην επιστήμη και την φιλοσοφία για απαντήσεις στο βασανιστικό ερώτημα. Απογοήτευση και εκεί. Όταν το θεμελιώδες υπαρξιακό ερώτημα προσεγγίζεται μέσω της ψυχρής λογικής, το αποτέλεσμα είναι ολέθριο και η αυτοκτονία η μόνη λύση. (Πόσο πολύ μου θυμίζει αυτό τη ρήση του Πεσσόα: «Η ασυνειδησία είναι η βάση της ζωής. Αν η καρδιά μπορούσε να σκεφτεί, θα σταματούσε.»)

Η αναζήτηση του τον έφερε ξανά πίσω στην πίστη και τη θρησκεία. Προσπάθησε να ζήσει σα καλός χριστιανός, με προσευχή, νηστεία και εκκλησία. Το ιδανικό μιας κοινωνίας αγάπης του έδωσε γαλήνη. Για λίγο...

Το ανήσυχο πνεύμα του επαναστάτησε απέναντι στην πεισματική εμμονή της κάθε θρησκείας να θεωρεί ότι η ίδια κατέχει την απόλυτη αλήθεια και όλες οι άλλες κυρήσσουν το ψέμα. Απογοητεύτηκε όταν αντιλήφθηκε ότι η στάση αυτή ωφείλεται στο ότι οι θρησκείες γίνονται όχημα πολιτικής και έφριξε διαπιστώνοντας ότι οδηγεί στη μισαλλοδοξία και σε πολέμους που οι Εκκλησίες σπεύδουν να ευλογήσουν.

Μολαταύτα εξακολούθησε να θεωρεί ότι κάποια μορφή πίστης είναι αναγκαία για να μπορεί να συνεχιστεί η ζωή, επιδώθηκε έτσι σε μια προσπάθεια να διακρίνει την αλήθεια από τα ψέματα της θρησκείας. Σε τι βαθμό τα κατάφερε δεν το μαθαίνουμε. Πάντως δεν αυτοκτόνησε...

Δεν ξέρω αν θα γίνει κανείς σοφότερος διαβάζοντας αυτό το βιβλίο. Εντούτοις το βρήκα αξιολάτρευτο, γιατί η απεγνωσμένη αναζήτηση του Τολστόι είναι βαθειά ανθρώπινη: ξεκίνησε με τον πρώτο του είδους μας που σήκωσε το βλέμμα του στ’ άστρα και θα τελείωσει όταν και του τελευταίου τα μάτια κλείσουν οριστικά.

Η σκέψη που στριφογυρίζει στο μυαλό μου ύστερα από όλα αυτά είναι η εξής: Μήπως το νόημα της ύπαρξης βρίσκεται στην αναζήτησή του, στην πνευματική εξύψωση που συνεπάγεται η διαρκής και αγωνιώδης αναζήτηση του νοήματος; Με άλλα λόγια μήπως η απάντηση στο ερώτημα είναι το ίδιο το ερώτημα;

No comments:

Post a Comment

Please leave your message!