Μεταφράζω πρόχειρα ένα απόσπασμα από το κείμενο του B. Russell, The Reconciliation of Individuality and Citizenship:
"Η έλλειψη ανοχής για την εκκεντρικότητα είναι εντονότερη στα πιό ηλίθια παιδιά, που τείνουν να θεωρούν τα ιδιαίτερα γούστα των έξυπνων παιδιών κατακριτέα. Όταν οι Αρχές είναι επίσης ηλίθιες (κάτι που μπορεί να συμβεί), τείνουν να παίρνουν το μέρος των ανόητων παιδιών και συναινούν στην κακομεταχείριση εκείνων που διαθέτουν νοημοσύνη. Σε αυτή την περίπτωση, δημιουργείται μια κοινωνία όπου όλες οι σημαντικές θέσεις καταλαμβάνονται από εκείνους των οποίων η βλακεία ικανοποιεί την αγέλη. Μιά τέτοια κοινωνία θα έχει διεφθαρμένους πολιτικούς, άσχετους δασκάλους, αστυνομικούς που δεν μπορούν να πιάσουν τους εγκληματίες και δικαστές που καταδικάζουν αθώους. Αυτή η κοινωνία, ακόμα και αν κατοικεί σε μια χώρα με άφθονο φυσικό πλούτο, τελικά θα φτωχύνει λόγω της αδυναμίας της να επιλέξει ικανούς ανθρώπους για τα σημαντικά πόστα. Μια τέτοια κοινωνία, μπορεί να φλυαρεί περί Ελευθερίας και να στήνει αγάλματα προς τιμήν της, αλλά θα τιμωρεί εκείνους τους ανθρώπους των οποίων οι ιδέες θα μπορούσαν να τη σώσουν από την καταστροφή. Όλα αυτά πηγάζουν από την υπερβολική πίεση της αγέλης, αρχικά στο σχολείο και στη συνέχεια στο ευρύτερο πεδίο."
Νομίζω ότι ο φιλόσοφος μας λέει εδώ κάτι πολύ σημαντικό. Σε μια κοινωνία αυξημένης διαφθοράς, η αναζήτηση της προέλευσης της διαφθοράς μοιάζει με το αίνιγμα του αυγού και της κότας- οι διεφθαρμένοι πολιτικοί διαστρέφουν την κοινωνία ή αποχαυνωνμένη κοινωνία επιλέγει τέτοιους πολιτικούς; Αντίθετα, ο Ράσσελ ρίχνει ανενδοίαστα την ευθύνη στην «αγέλη». Πολύ σωστά, κατά την γνώμη μου, αν μη τι άλλο για έναν πολύ πρακτικό λόγο: το «Σύστημα» (οικονομικά συμφέροντα, πολιτική εξουσία) έχει κάθε συμφέρον να διατηρεί μια τέτοια κατάσταση, καθώς βγάζει από τη μέση τους ικανούς ανταγωνιστές και έχει απέναντί του μια εύκολα χειραγωγίσιμη κοινωνία. Θα ήταν ανόητο εκ μέρους του να αλλάξει αυτή την πολύ βολική -για εκείνο- κατάσταση καθώς θα έβαζε εμπόδια στον ίδιο του τον εαυτό. Αντίθετα η κοινωνία έχει κάθε συμφέρον να επιλέγει ικανούς, έντιμους και νοήμονες ανθρώπους για να την καθοδηγούν. Συνεπώς αυτή η επιλογή είναι αποκλειστικά δική της ευθύνη- κανείς άλλος δεν έχει λόγο να το κάνει για λογαριασμό της.
Όταν λοιπόν φωνάζουμε για «προδότες» πολιτικούς καλό είναι να θυμόμαστε ότι αυτοί είναι προιόν μιας κοινότητας που λειτουργεί σαν «αγέλη». Το να διαπομπευθούν οι προδότες είναι χρήσιμο, απείρως ωφελιμότερο θα είναι η αγέλη να εξελιχθεί σε κοινωνία.
Κάθε ομοιότητα της κατάστασης που περιγράφει ο Ράσσελ με την Ελλάδα του 2011 είναι εντελώς συμπτωματική. Το κείμενο δημοσιεύθηκε το 1932. Αυτό που δεν είναι καθόλου συμπτωματικό είναι το γεγονός ότι στο σχολείο δεν διδαχθήκαμε ποτέ τον Ράσσελ (ή άλλους στοχαστές σαν αυτόν), αλλά μας φλόμωσαν με βίους αγίων, με αναγνώσματα μετρίων (συνήθως) λογοτεχνών και επαναλάβαμε αυτιστικά δώδεκα φορές την ένδοξη ιστορία μας (ίσως για να ξεχάσουμε το λιγότερο ένδοξο παρόν μας).
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
Βάζω και το Αγγλικό κείμενο για όποιον ενδιαφέρεται...
ReplyDeleteThe intolerance of eccentricity that I am speak- ing of is strongest in the stupidest children, who tend to regard the peculiar tastes of clever children as affording just grounds for persecution. When the authorities also are stupid (which may occur), they will tend to side with the stupid children, and acquiesce, at least tacitly, in rough treatment for those who show intelligence. In that case, a society will be produced in which all the important positions will be won by those whose stupidity enables them to please the herd. Such a society will have corrupt politicians, ignorant schoolmasters, policemen who cannot catch criminals, and judges who con- demn innocent men. Such a society, even if it inhabits a country full of natural wealth, will in the end grow poor from inhability to choose able men for important posts. Such a society, though it may prate of Liberty and even erect statues in her honour, will be a persecuting society, which will punish the very men whose ideas might save it from disaster. All this will spring from the too intense pressure of the herd, first at school and then in the world at large.