"Πολιτική Ανυπακοή"

Ο όρος "Πολιτική Ανυπακοή" εμφανίζεται για πρώτη φορά στο ομώνυμο δοκίμιο του αμερικάνου στοχαστή, ακτιβιστή και συγγραφέα Χένρυ Νταίηβιντ Θορώ (Henry David Thoreau – Civil Disobedience) που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1849. Στο σύντομο κείμενο (60 μικρές σελίδες στην ελληνική του μετάφραση, Εκδ. Ερατώ), ο συγγραφέας παρουσιάζει το σκεπτικό της επιλογής του να αρνηθεί να πληρώσει φόρους στο αμερικανικό κράτος, διαμαρτυρόμενος για το καθεστώς δουλείας που εξακολουθούσε να ισχύει σε αρκετές πολιτείες της χώρας. Άρνηση για την οποία φυλακίστηκε.

Η σκέψη και η δράση του Θορώ επηρέασαν και ενέπνευσαν προσωπικότητες όπως ο Τολστόι, ενώ τις υιοθέτησαν ακτιβιστές-ηγέτες όπως ο Γκάντι, ο Μαρτιν Λούθερ Κινγκ και ο Μαντέλα.

Αξίζει τον κόπο να διαβάσει κανείς ολόκληρο το βιβλίο (δεν παίρνει άλλωστε πάνω από 3-4 ώρες). Εδώ παραθέτω ενδεικτικά μερικές από τις ιδέες που διατυπώνονται σε αυτό:

- Η κυβέρνηση είναι το μέσο που επέλεξε ο λαός για να εκτελέσει τη βούληση του. Γίνεται όμως επιρρεπής στην κατάχρηση και τη διαφθορά πριν ο λαός μπορέσει να αναλάβει δράση μέσω αυτής.

- Ο πολίτης οφείλει να υπακούει πρωτίστως στη συνείδηση του και μετά στον νομοθέτη. Πρέπει να είμαστε πρώτα άνθρωποι και μετά υπήκοοι.

- Δεν αποτελεί καθήκον του καθενός η εξάλειψη των κακών. Έχει όμως καθήκον να νίπτει τας χείρας του από το άδικο, να μην του παρέχει την υποστήριξη του.

- Εάν [η κυβέρνηση] απαιτεί από εσάς να είστε ο φορέας της αδικίας που διαπράττεται πάνω σε άλλον, τότε παραβιάστε τον νόμο. Μην υπηρετείτε την αδικία που καταδικάζετε.

- Σε ένα καθεστώς που φυλακίζει αδίκως, η θέση του δίκαιου ανθρώπου είναι επίσης στη φυλακή.

- Δεν θα υπάρξει ποτέ μια αληθινά ελεύθερη Πολιτεία, παρά μονάχα όταν αναγνωρίσει το άτομο ως υψηλότερη και ανεξάρτητη δύναμη, από την οποία εκπηγάζουν η δική της δύναμη και εξουσία και στο οποίο φέρεται αναλόγως.

- Η δράση που στηρίζεται σε αρχές- η αντίληψη και η απόδοση του σωστού- αλλάζει τις σχέσεις και τα πράγματα.

Βασικές αρχές της Πολιτκής Ανυπακοής, όπως αυτές απορρεόυν απο τη σκέψη του Θορώ αλλά και όπως διαμορφώθηκε από τους μετέπειτα θιασώτες της είναι:

1. Η άμεση, ΜΗ ΒΙΑΙΗ, αντίδραση στην αδικία.

2. Οι στόχοι της αντίδρασης να είναι σαφείς και συγκεκριμένοι (π.χ εξάλειψη της δουλείας και όχι αντίδραση γενικώς, αορίστως και επί παντός επιστητού).

3. Η δράση πρέπει να είναι επίσης συγκεκριμένη (π.χ μη καταβολή φόρων).

4. Η δράση υπαγορεύεται από την συνείδηση και στηρίζεται σε αρχές δικαίου.

Ερμηνεύοντας τα παραπάνω και κάνοντας αναγωγή στο παρόν, μπορεί να πει κανείς, τι ΔΕΝ είναι "Πολιτική Ανυπακοη":

- To να εξαντλούμε την ευαισθησία μας σε μερικά σχόλια στο Facebook, σε blogs και προωθώντας emails με εξωφρενικές θεωρίες συνωμοσίας.

- Οι πράξεις βίας.

- Οι γενικοί και αόριστοι αφορισμοί.


Μια τελευταία παρατήρηση: Όπως ήδη ανέφερα, η άποψη του Θορώ ήταν ότι η αντίδραση πρέπει να απορρέει από την συνείδηση μας. Είναι, συνεπώς, αυτονόητο ότι η συνείδηση μας πρέπει να είναι καθαρή για να δικαιούμαστε να ζητάμε από το Κράτος να καθαρθεί. Ας αναρωτηθούμε, πρώτα, πόσο έχει "μολυνθεί" ο καθένας μας από την περιρρέουσα διαφθορά (π.χ «φακελάκια», «βύσματα» κλπ), ας την αποποιηθούμε πλήρως σε ό,τι μας αφορά, ώστε να μπορούμε απαιτήσουμε και από το “Σύστημα” να το κάνει.